زريبار در دامنه‌ كوه‌هاي منطقه‌اي موسوم به اورامانات واقع شده و اطراف آن را ارتفاعات پوشيده از جنگل، قلل مرتفع و تالاب‌هايي به شعاع يك كيلومتر احاطه كرده است.نكته قابل توجه در تشكيل اين درياچه وجود چشمه‌هاي آب شيرين در كف آن است. اما اين روزها درياچه زيبا كه هزاران سال است حيات و آباداني را به مريوان سرسبز بخشيده، حال و روز خوشي ندارد و در مسير نابودى قرار گرفته است. ورود فاضلاب به درياچه شيوه‌هاي غلط و بي‌رويه برداشت آب از آن، ورود كود مزارع اطراف پس از شسته شدن توسط باران به درياچه، از عوامل مخربي است كه در دهه‌هاي اخير بتدريج رمق درياچه را گرفته و حيات طبيعي درياچه زريبار و موجودات ساكن در آن را به مخاطره انداخته است، به گونه‌اي كه به گفته دوستداران محيط‌زيست اگر بي‌توجهي‌ها به اين درياچه همچنان ادامه پيدا كند، در 25 سال آينده‌ از بين رفته و تنها باتلاقي از آن باقي خواهد ماند.

هم‌اكنون نسل بسياري از ماهي‌هاي بومي درياچه مانند كولي ماهي، كفال خاكستري و مارش ماهي به خاطر آلودگي‌هاي زيست محيطي و صيد بي رويه منقرض شده و از سمور آبي هم خبري نيست چرا كه حريم درياچه در سال‌هاي اخير شكسته شده و هر سال كوچك و كوچكتر مي‌شود و با اين روند سمور آبي نمي‌تواند به زندگي خود در منطقه ادامه دهد. صيد بي رويه نيز خود عامل ديگري است كه عرصه زندگي در زريبار را بر اين حيوان تنگ كرده است.

به گفته مردم محلي، درياچه زريبار روزگاري استراحتگاه پرندگان مهاجر بوده است؛ پرندگاني كه از درياچه اروميه، مازندران و غيره به سمت خوزستان و شمال آفريقا پرواز مي‌كردند و در اطراف زريبار براي استراحت به زمين مي‌نشستند، اما بعد از سال ۸۸ ديگر هيچكس فلامينگوهاي اروميه را كه عازم جنوب بودند در اطراف درياچه زريبار نديد. در سال جاري حتي قويي هم بر آب‌هاي زريبار شنا نكرد چراكه حريم درياچه شكسته شده است و درياچه ديگر محيط امني براي پرندگان نيست.

نماينده مريوان در مجلس شوراي اسلامي با بيان اين‌كه چندگانگي مديريت و وجود چند متولي در اداره امور درياچه در سال‌هاي اخير،‌ مهم‌ترين دليل بي‌توجهي به اين درياچه و بروز مشكلات فراوان بوده است، به عوامل تهديد و تخريب درياچه اشاره كرد و به جام‌جم گفت: ورود فاضلاب شهر مريوان و روستاهاي اطراف، كودهاي شيميايي و زباله‌هاي خانگي روستاهاي اطراف به طور مستقيم به درياچه، برداشت بي‌رويه از سفره آب درياچه براي تامين آب شرب 130 هزار نفر جمعيت مريوان، حفر چاههاي غيرمجاز در دشت‌هاي اطراف، پيشرفت بي‌رويه نيزارهاي اطراف كه باعث محدودشدن سطح آب و كاهش اكسيژن درياچه شده است و صيد بي رويه، بخشي از عوامل تهديد و تخريب درياچه در سال‌هاي اخير است.

اقبال محمدي همچنين به سد خاكي دايك كه در سال 75 روي خروجي درياچه زده شد، اشاره كرد و با بيان اين‌كه اين سد مهم‌ترين عامل فرسايش و تخريب تدريجي درياچه است، افزود: با احداث اين سد، درياچه زريبار مسدود شده و ديگر تخليه طبيعي ندارد، در حالي كه پيش از احداث سد و در فصول پرباران سال، آب آن سرريز شده و از طريق رودخانه زريبار خارج و طي يك جريان طبيعي، آلودگي‌ها و رسوبات از آن خارج مي‌شد.

وي با بيان اين‌كه تا قبل از سال 75 كف درياچه زريبار، 350 تا 450 چشمه وجود داشت و آب درياچه در واقع حاصل جوشش اين چشمه‌ها بود،‌ تصريح كرد: اما امروز بسياري از اين چشمه‌ها به خاطر ورود پساب‌هاي 17 روستاي اطراف درياچه از يك سو و رسوبات ناشي از فرسايش كوه‌هاي اطراف كه به‌صورت طبيعي وارد درياچه مي‌شوند از سوي ديگر مسدود شده است. در حالي كه اين رسوبات و پساب‌ها پيش از اين از طريق همان رودخانه از درياچه خارج ‌شده و آب درياچه پاك و تميز مي‌شد، اما سد دايك مانع تبادل جريان شده و آب هر روز كدرتر و آلوده تر مي‌شود. سد همچنين باعث افزايش سطح آب و وارد آمدن فشار بر روزنه چشمه‌ها شده كه اين امر تخليه آب از آن‌ها را دشوار كرده و حتي باعث مسدودشدن چشمه ها شده است.

مدير كل محيط زيست كردستان نيز با تاييد مديريت چندگانه حفاظت درياچه و با بيان اين‌كه اين اداره قانونا متولي حفاظت از درياچه است، اما در عمل اين مسووليت به سازمان عمراني استانداري سپرده شده است، گفت: عوامل متعددي در تخريب درياچه موثر بوده و هستند كه باعث مي‌شود پاي نهادهاي ديگر نيز به اين ماجرا باز شود.

به عنوان مثال بحث استفاده كشاورزان از زمين‌هاي كشاورزي و كودي كه به درياچه ريخته مي‌شود، مداخله جهاد كشاورزي را مي‌طلبد،‌ ورود بخشي از فاضلاب شهر مريوان و روستاهاي غربي اطراف درياچه به شهرداري برمي‌گردد و سدي كه روي درياچه ساخته شده و خود بزرگ ترين مشكل است، باعث ورود آب منطقه‌اي به اين ماجرا مي‌شود.‌ بنابراين اين مشكل تنها با مديريت محيط زيست قابل حل نيست بلكه مديريت و همت چندگانه‌اي را مي‌طلبد.

ناصح قادري همچنين به برنامه‌هاي عمراني استانداري براي حفاظت از درياچه اشاره كرد و گفت: اين معاونت در حال تشكيل سازمان عمران زريبار است كه هيات موسس آن تشكيل شده و يكي از اعضاي آن محيط‌زيست است و هدف آن ابتدا حفظ و نجات زريبار و در مرحله بعد، آماده‌سازي آن براي گردشگري است.وي استفاده از مازاد آب درياچه براي نجات محيط زيست اطراف زريبار را نيز از پيشنهادات و برنامه‌هاي اين اداره عنوان كرد.